Een willekeurig klinisch chemisch en hematologisch laboratorium kent zeven spilfuncties | Foto: Adobe Stock
De klinische chemie en de hematologie vormen een eigen specialisme binnen de biomedische laboratoria. Welke organisatie is voor deze labs nodig die vaak 24/7 werken? Wat zijn de belangrijkste functies en welke uitdagingen horen hierbij? Hieronder een overzicht.
Wil je weten wat de meest voorkomende functies zijn op een laboratorium voor klinische chemie en de hematologie? We hebben de zeven belangrijkste op een rijtje gezet:
- Klinisch chemicus – vakinhoudelijk eindverantwoordelijke op het lab
- Afdelingshoofd – verantwoordelijk voor het personeel en de financiën
- Teamleider – operationele dagelijkse leiding op de vloer
- KAM functionaris – Verantwoordelijk voor de kwaliteit, werkomstandigheden en het milieu
- Vakspecialist – Lab technische eindverantwoordelijke voor een bepaalde sector
- Analist – Verzorgt alle analyses op een bepaalde werkplek
- Pre-analyse medewerker – Verzorgt bloedafname, de voorbewerking en verzending
Alle functies op een rij: nader uitgewerkt…
Klinisch chemicus
Vaak werken er meerdere klinisch chemici die met elkaar een vakgroep vormen. Ieder heeft hierin zijn eigen specialisme waar hij of zij eindverantwoordelijk voor is.
Denk aan: transfusie, stolling, algemene hematologie of beenmerg bij de hematologische kant. Voorbeelden van de klinische chemie zijn urineonderzoek, speciale chemie, POCT, algemene chemie, et cetera. Zaken als ICT, KAM of de contacten met huisartsen horen ook tot het takenpakket.
De klinisch chemicus is verantwoordelijk voor de aanschaf van apparatuur. Hij is eindverantwoordelijke voor de kwaliteit van de specifieke bepalingen die binnen zijn pakket vallen. En beoordeelt de resultaten van de interne en externe rondzendingen op kwaliteit en handelt hiernaar. Daarnaast zorgt de klinisch chemicus ook de scholing, is vraagbaak voor de artsen en labmedewerkers bij problemen. Er is 24/7 een klinisch chemicus op het lab als aanspreekpunt en er is één klinisch chemicus hoofd van de vakgroep.
Afdelingshoofd in het KCHL
Veel klinisch chemische en hematologische labs werken met een duaal management, waarbij het afdelingshoofd verantwoordelijk is over het personeel en de financiën. Het hoofd van de vakgroep is als klinisch chemicus medisch inhoudelijk verantwoordelijk. Samen hebben zij de leiding over het lab. Het afdelingshoofd neemt daarbij personeel aan, leidt de vergaderingen met personeel of het managementteam en vergadert periodiek met andere afdelingen en hoofden binnen het ziekenhuis over zaken die invloed hebben op de bedrijfsvoering van het laboratorium.
Alle inkopen en investeringen en benodigde cursussen en opleidingen zijn ter goedkeuring aan het afdelingshoofd. Hij is verantwoordelijk voor de jaarrekening, welke kant het op moet met het lab en hoe dit te realiseren. Dit gaat in samenspraak. Het afdelingshoofd krijgt advies van de klinisch chemici, teamleiders, HR en andere afdelingen. Dat betekent veel vergaderen en overleggen.
“We hebben de zeven belangrijkste functies in het klinische chemisch en hematologisch lab op een rijtje gezet”
Teamleider KCHL
De teamleider van het klinisch chemisch en hematologisch lab is verantwoordelijk voor de dagelijkse gang van zaken op de vloer. Grotere labs kennen meerdere teamleiders. Soms is er een teamleider van de klinische chemie, een teamleider voor de hematologie en een teamleider van de pre-analyse. Ook worden teamleiders wel per locatie ingedeeld.
De teamleider houdt op de vloer in de gaten waar er knelpunten ontstaan en die oplossen door bijvoorbeeld met personeel te schuiven. De teamleider is ook het aanspreekpunt als analisten ergens tegenaan lopen op het lab. Verder maakt de teamleider de weekroosters en houdt de functioneringsgesprekken met werknemers op de vloer.
De analist klinische chemie en hematologie heeft een diverse taak en werkt routinematig op de verschillende werkplekken binnen de klinische chemie en de hematologie
KAM-functionaris
De KAM-functionaris (kwaliteit, arbeidsomstandigheden en milieu) werkt achter de schermen aan de kwaliteit van het lab, en heeft ook ARBO en milieubeleid op zijn bordje. Hij zorgt dat de voorschriften up to date zijn, dat er interne audits worden gehouden en draagt zorgt voor registratie en verwerking van verbeterpunten. Dit is de basis voor de jaarlijks te houden externe audit, waarbij allerlei stukken worden opgevraagd.
Het lab moet kunnen aantonen dat er veilig wordt gewerkt en het zich houdt aan alle veiligheidseisen. Dan is er nog het milieuaspect aan deze functie. Alle afvalstoffen en menselijk materiaal moeten na de analyse volgens de normen afgevoerd en vernietigd worden.
“Veel klinisch chemische en hematologische labs werken met een duaal management”
Vakspecialist
Bij heel grote labs heeft elk subspecialisme een eigen vakspecialist of kernanalist. Er is wel een verschil in de functieomschrijving. Waar de vakspecialist deels meedraait in de routinetaken en de diensten, heeft een kernanalist alleen het subspecialisme als kerntaak. Onder de verantwoordelijk valt ook alles wat er gebeurt op de betreffende werkplek.
Veel voorkomende taken zijn:
- Voorschriften op orde brengen, houden of reviseren
- Acties ondernemen en inzetten op interne en externe controles
- Aantoonbaar verbeteringen doorvoeren
- Het bijhouden van bestellingen en validaties van lotnummers.
- Vakinhoudelijk overleg met de verantwoordelijk klinisch chemicus.
De vakspecialist heeft een sleutelpositie in het inwerken en competent houden van (nieuw) personeel en stagiairs op de betreffende werkplek en is aanspreekpunt bij problemen rond de diagnostiek. Afsluitend kunnen er nog autorisaties of validaties van bepaalde uitslagen tot het takenpakket horen.
Analist klinische chemie en hematologie
Deze analist heeft een diverse taak en werkt routinematig op de verschillende werkplekken binnen de klinische chemie en de hematologie. Kerntaken zijn het verrichten van de bepalingen en zorgen dat de werkplek ordelijk, schoon en aangevuld blijft. Verder moeten de uitslagen worden beoordeeld en moet eventueel worden bepaald of de uitslag door mag, een herbepaling nodig is, of dat er vervolghandelingen nodig zijn.
Het reagens moet tijdig worden aangevuld en periodiek wordt er gecontroleerd of er nog steeds goed gemeten wordt. Er volgen acties als de controles te veel afwijken. Naast deze werkzaamheden gaan de analisten ook met de ochtendronde mee om bloed af te nemen op de verpleegafdelingen en participeren ze in de diensten in de avond-, nacht- en weekenddiensten.
Medewerker preanalyse
Tot de belangrijke functies op het KCHL behoren verder nog doktersassistenten of bloedafnamemedewerkers op de pre- en postanalyse. Zij ontvangen het materiaal dat via de buizenpost binnenkomt of de bakken die labmedewerkers met de prikronden mee terugnemen van de bloedafnamepoli. Dit materiaal moet worden voorbewerkt en verdeeld om op de verschillende werkplekken te kunnen bepalen.
De voorbewerking kan bestaan uit het centrifugeren van bloed om plasma te verkrijgen voor de bepaling. Materiaal dat kan wachten, gaat in een labkoelkast of wordt ingevroren. Medewerkers in de preanalyse houden zich verder bezig met het uitbesteden van minder vaak voorkomende analyses aan collegalabs en dragen zorg voor het verpakken en verzenden van materiaal onder de juiste condities.
Vaak behoort de verwerking van trials en sommige uitslagen ook tot hun takenpakket, evenals in-huis cito bloedafnames buiten de prikrondes om.
Uitdagingen op het KHCL
Primair is het afdelingshoofd verantwoordelijk voor de centen en niet hoe het werk wordt ervaren op de vloer, en zal dus lang niet alle wensen (kunnen) inwilligen. De klinisch chemicus wil extra budget voor de aanschaf van apparatuur, de teamleider wil investeren in een beter leerklimaat voor zijn personeel om er twee te noemen.
De scheiding van labfuncties kan leiden tot tegengestelde belangen en tot een zekere stroperigheid om zaken voor elkaar te boksen. Het afdelingshoofd houdt vaak de hand op de knip, waardoor bepaalde wensen niet realiseerbaar zijn of in afgeslankte vorm. Frustraties op de vloer kunnen het gevolg zijn, zeker omdat er ook geld kan gaan naar minder urgente zaken. Het budget moet immers op, anders wordt er het volgende jaar op gekort.
Natuurlijk zal elk lab zijn eigen specifieke taken, indeling en spanningsveld hebben. Het hier geschetste beeld kan in de praktijk afwijken, maar geeft door de bank genomen een goede afspiegeling van de belangrijkste functies in het KCHL-lab en wat daarbij komt kijken.
Natuurlijk zal elk lab zijn eigen specifieke taken, indeling en spanningsveld hebben. Het hier geschetste beeld kan in de praktijk afwijken, maar geeft door de bank genomen een goede afspiegeling van de belangrijkste functies in het KCHL-lab en wat daarbij komt kijken.