PFAS, een ‘nieuwe’ bedreiging? - Labinsights

PFAS, een ‘nieuwe’ bedreiging?

icon.highlightedarticle.dark Gevaarlijke stoffen
629 bekeken Laatste wijziging: 26 oktober 2023
Bas van Driel
Bas van Driel | Foto: FOODNote

PFAS, ook bekend als ‘forever chemicals’, blijken milieugevaarlijk en worden in diverse producten aangetroffen. Strengere regels worden verwacht.

Een tijdje geleden is België opgeschrikt door een PFAS-schandaal dat heel veel media aandacht heeft gekregen. Nu werk ik bij een Belgisch-Duits laboratoriumorganisatie en naar aanleiding van dit schandaal heb ik me verdiept in de wereld die PFAS heet. We voeren binnen onze groep een test voor PFAS die ontwikkeld is door een Duitse collega, een PhD die gepromoveerd is op dit onderwerp. Toch makkelijk wanneer je als microbioloog onderzoek gaat doen naar een chemische contaminant. Ik werd er echter niet vrolijk van naarmate ik dieper in de materie dook.

Persistent Organic Pollutants

PFAS (poly- en perfluor-alkylstoffen) is een term voor een groep van meer dan 5000 verwante chemische stoffen die onderdeel uit maken van de POP (Persistent Organic Pollutants). Deze stoffen – ook wel forever chemicals genoemd – komen van nature niet in het milieu voor en worden sinds de jaren 40 van de vorige eeuw door de mens geproduceerd en grootschalig toegepast.

Je kunt ze terugvinden in je goretex kleding, anti-aanbakpan, pizzadozen, cosmetica, wegwerphandschoenen enzovoorts. Ook worden ze in brandvertragers, oplosmiddelen, pesticiden en andere industriële chemicaliën toegepast.

“Het grondwater in Oostenrijk bleek verontreinigd te zijn door de skiwax uit het smeltwater van de skipistes”
Bas van Driel
tk1

Maar nu over de meer sinistere kant. Ze zijn:

  • niet of zeer moeilijk afbreekbaar
  • kunnen zich ophopen in levende organismen en het milieu
  • grote afstanden afleggen vanaf de bron waar ze zijn vrijgekomen.

Ze zijn teruggevonden in de poolgebieden. Het grondwater in Oostenrijk bleek verontreinigd te zijn door de skiwax uit het smeltwater van de skipistes.

Zeer zorgwekkende stoffen

Bij een aantal PFAS-varianten is aangetoond dat ze giftig zijn. Voorbeelden hiervan PFAS zijn PFOS en PFOA. Deze staan op de lijst van zeer zorgwekkende stoffen en worden gelinkt aan verstoorde hormoonbalans, verhoogde kans op kanker en een verzwakt immuunsysteem.

De productie van PFOS is sinds 2008 verboden, die van PFOA sinds 2020.

tk2

Waar zit PFAS in?
Waar zit PFAS in? | foto:Precisse
tk3

The Forever Pollution Project

Complicerende factor is dat het zo’n grote groep aan chemicaliën betreft, die ook nog eens breed toegepast wordt en wijdverspreid in het milieu voorkomt. Kijk maar eens op de website van The Forever Pollution Project.

Daarbij is epidemiologisch onderzoek lastig en tijdrovend. Hierdoor hobbelt de wetgeving achter de feiten aan. De ‘veilig’ geachte grenzen in voedingsmiddelen zijn al een aantal maal fors naar beneden toe bijgesteld. In 2008 was de TWI (tolerable weekly intake) voor PFOA 10.500 ng/kg lichaamsgewicht, in 2020 is de veilige grens van de som van 4 PFAS (waaronder PFOA) op 4 ng/kg gezet.

Poly- en perfluor-alkylstoffen

Wanneer een stof verboden wordt zullen producenten op zoek gaan naar alternatieven. De stof heeft immers ook veel eigenschappen die we fijn vinden. En waar vind je zo’n stof? Juist… in de groep van de poly- en perfluor-alkylstoffen. Heeft die stof ook negatieve eigenschappen? Dat weten we (nog) niet, maar de kans lijkt me zeker aanwezig.

“Een totaalverbod op de productie en het gebruik van PFAS zou het beste zijn voor het milieu en onze gezondheid”

Nieuwe, strengere regels

Op dit moment lopen er nog grootschalige studies naar het vóórkomen van PFAS in de natuur en in voedingsmiddelen in combinatie met epidemiologisch onderzoek. Ik denk dat we de komende tijd nog regelmatig opgeschrikt zullen worden door nieuwe bevindingen met aansluitend nieuwe, strengere regels.

Een totaalverbod op de productie en het gebruik van PFAS zou het beste zijn voor het milieu en onze gezondheid. De belangrijkste vraag hierbij is of het praktisch haalbaar is.

Maar zelfs in het geval van een totaalverbod zullen we nog jaren te maken hebben met deze stoffen.

Bas van Driel adviseert de redactie van LABinsights

Meer weten over PFAS

The Forever Pollution Project

Analyse van PFAS in de lucht

PFAS analyse

Blijf op de hoogte en mis geen artikel

Abonneren icon.arrow--dark