Verduurzaming life sciences labs stukje bij beetje - Labinsights

Verduurzaming life sciences labs stukje bij beetje

icon.highlightedarticle.dark Management
99 bekeken Laatste wijziging: 25 januari 2025
Naturalis pipetteerrobot Janus Revity
Naturalis pipetteerrobot Janus Revity | Foto: Taco van der Eb

Laboratoriumwerk levert een enorme afvalberg op, veroorzaakt veel CO2 en kent een grote chemicaliën afvalstroom. Dat kan duurzamer. Een kijkje bij een aantal instellingen en bedrijven in de life sciences bewijst dat verduurzaming op het netvlies staat. Een kort overzicht van ‘vergroenende’ initiatieven in de labwereld.

Een van die verduurzamingsinitiatieven komt op het conto van de pathologielabs van het samenwerkingsverband Pathologie-DNA, het Jeroen Bosch ziekenhuis in Den Bosch, het St. Antonius ziekenhuis in Nieuwegein en Rijnstate ziekenhuis in Arnhem.

Ze kennen een actieve groep medewerkers die zich verenigd hebben in ‘Green Teams’. Het is niet zomaar een groepje enthousiastelingen. Aandacht is er voor zaken als CO2-reductie, vermindering van het gebruik van chemische stoffen als formaline, reductie van plastics en verhoging van de temperatuur van vriezers. Zo zijn labvriezers zijn bij het Rijnstate ziekenhuis nu ingesteld op -70 °C in plaats van -80 °C, goed voor een energiebesparing van 25 tot 30%!

Green teams van Pathologie-DNA

Beleidsmedewerker Aukje van de Molengraft van Pathologie-DNA: “Ieder Green Team op het lab is enthousiast bezig met verbeteringen die aansluiten bij waar het betreffende ziekenhuis mee bezig is, zoals het verbeteren van gescheiden afvalstromen of verhogen van de temperatuur van vriezers. De Green Teams van Pathologie-DNA bespreken onderling de successen en welke maatregelen goed werken. En ook hoe de bewustwording bij medewerkers kan worden vergroot.”

Het goede voorbeeld doet goed volgen, spreekt hij uitervaring. “Green Team leden zijn vanuit zichzelf hier al langer bewust mee bezig, ook privé, en dat kan overslaan op de anderen.”

“Labvriezers zijn bij het Rijnstate ziekenhuis nu ingesteld op -70 °C in plaats van -80 °C, goed voor een energiebesparing van 25 tot 30%!”

Green Labs NL

Als er een club in labland inzet op vergroening van de Nederlandse laboratoria, dan is dat Green Labs NL. Florijn Dekkers is een van de oprichters en schetst wat er al bereikt is.

“In de drie jaar dat we actief zijn, is er heel veel gebeurd. Toen we in 2021 met een paar onderzoekers Green Labs NL hebben opgericht bestonden er in Nederland nog maar een paar Green Lab-teams. Inmiddels kun je op heel veel instituten green teams vinden die zich inzetten voor verduurzaming van lab en wetenschap, ontzettend inspirerend om te zien. We organiseren elk kwartaal een meeting voor onze community en geven regelmatig presentaties op congressen, ook in het buitenland.”

Just and sustainable laboratory research

Wat is de focus van Green Labs NL? Dekkers: “We richten onze pijlen op drie doelen: (1) onderzoekers, (2) studenten en (3) financiers.” Educatie springt eruit. “We hebben samen met het UMC Utrecht een unieke tool helpen ontwikkelen, de e-learning ‘Just and sustainable laboratory research’ die kosteloos online bekeken kan worden. Je krijgt snel handvatten om in het lab duurzamer te werken.”

De Green Teams van Pathologie-DNA werken aan het verbeteren van gescheiden afvalstromen of het verhogen van de temperatuur van vriezers
De Green Teams van Pathologie-DNA werken aan het verbeteren van gescheiden afvalstromen of het verhogen van de temperatuur van vriezers | foto: Green Teams

Daarnaast heeft Green Labs NL geldschieters bij elkaar gebracht om zich in te zetten voor verduurzaming van de wetenschap en coördineert de club het uitrollen van Laboratory Efficiency Assessment Framework (LEAF) in Nederland. Dit is een accreditatiesysteem waarmee labs een brons-, zilver-, of goudstatus kunnen verwerven voor hun groene activiteiten. Dat ze laatst de belangrijke I2SL Sustainable Laboratories award wonnen, een internationale duurzaamheidsprijs, zegt genoeg.

“Voor de gemiddelde onderzoeker heeft publiceren altijd prioriteit, daarna pas hoe het artikel bij elkaar gepipetteerd wordt”
Florijn Dekkers, Green Labs NL

Als het echt aankomt op verduurzaming, ziet Dekkers ziet wel wat hobbels op de weg naar groenere labs. “De toekomst kent nog vele uitdagingen, vooral qua standaarden en verantwoordelijkheden. Ook datamanagement, een enorme energieverslinder, heeft nu volop aandacht. Je moet het echter wel makkelijk maken om mee te doen. Voor de gemiddelde onderzoeker heeft publiceren toch altijd prioriteit, en daarna pas hoe het artikel bij elkaar gepipetteerd wordt.”

Green Labs NL ontwikkelde met UMC Utrecht de e-learning tool ‘Just and sustainable laboratory research’
Green Labs NL ontwikkelde met UMC Utrecht de e-learning tool ‘Just and sustainable laboratory research’ | foto: Green Labs

Biodiversiteit en duurzaamheid

In Leiden is Naturalis Biodiversity Center actief in een paar grote biodiversiteitsprojecten, en wil die ook zo duurzaam mogelijk uitvoeren. “We brengen de komende jaren de biodiversiteit in Nederland in kaart met onze eDentity en ARISE-projecten”, vertelt Elza Duijm, hoofd van de laboratoria bij Naturalis. “Biodiversiteit wordt sterk beïnvloed door klimaatverandering en verontreiniging en we willen dus zelf ook zo schoon en duurzaam mogelijk werken.”

Ook hier is een Green Team actief. Duijm: “Dat team houdt zich hier bezig met duurzaamheid binnen Naturalis. Met de lab Green Team-leden kijken we met elkaar naar het hele labproces. Er is bijvoorbeeld geïnvesteerd in zuinigere vriezers die op iets hogere temperatuur draaien. Plastics worden gescheiden en we hebben een tip washer die veel pipetteerplastic bespaart. We verbruiken dit jaar bij veel stappen in het onderzoeksproces al driekwart minder plastic dan vorig jaar. En we mijden bepaalde chemicaliën zoals formaline.”

“Plastics worden gescheiden en we hebben een tip washer die veel pipetteerplastic bespaart”
Elza Duijm, hoofd laboratoria Naturalis

Duurzamer leveren

Het duurzaamheidsbesef groeit aan de leverancierskant. Zo heeft groothandel in labbenodigheden Boom intern al de nodige stappen gezet op het gebied van duurzaamheid met warmtepompen, zonnepanelen en een elektrisch wagenpark. Kortom, groen opereren leeft hier en volgens de lableverancier bij de afnemers ook. Wel blijkt het transformeren naar een meer circulaire bedrijfsvoering geen sinecure:

“Bij klanten zijn er protocollen die het soms lastig maken om over te stappen naar nieuwe, meer duurzame producten die we leveren. De certificering moet dan opnieuw gedaan worden. Er kan ook aarzeling zijn, omdat men wil weten of de resultaten in het lab dezelfde zijn bij het gebruik van andere materialen. We sturen dus veel testmaterialen”, aldus directeur Bertjan Boom.

Circulaire pipetpuntjes?

Kleine beetjes helpen, zoals efficiënter leveren, weet Boom. “Door bijvoorbeeld minder vaak in de week een levering te doen kun je al veel bereiken. Ook laten we klanten werken met retourbakken. We kunnen dan CO₂ besparen op verpakkingsmaterialen.”

“Met retourbakken kunnen we CO₂ besparen op verpakkingsmaterialen”
Bertjan Boom, Directeur van Boom

Circulair werken is mooi, maar de praktijk is weerbarstig. “Er is interesse voor het recyclen van pipetpuntjes om de plasticketen te sluiten. Alleen zijn pipettips kleine plasticjes. Het heen en weer laten rijden van een wagen om de plastics op te halen is dan energetisch niet handig.”

DNA-isolatie bespaart veel plastic

Door naar MolGen, dat maatschappelijk duurzaam ondernemen eveneens hoog in het vaandel heeft. Het bedrijf is actief in oplossingen voor DNA-extracties, ontwikkeling van moleculaire assays en labautomatisering en voor duurzaamheid internationaal gecertificeerd. Senior projectmanager en director scientific affairs Wilco de Jager geeft een voorbeeld:

“Onze DNA-kits bevatten soms tot wel 80% minder plastic en bevatten geen alcohol meer. Nieuwe hardware platforms, bijvoorbeeld het Gene Prep System om DNA te isoren, worden voorzien van wasstations om pipet tips te wassen. Dit spaart heel veel plastic en milieubelastend afval uit. We gaan het komende jaar een complete lijn van dit soort innovatieve DNA-isolatie kits en systemen lanceren.”

Duurzaamheid begroten

Terug naar Naturalis. Daar vinden ze duurzaamheid dermate belangrijk, dat ze duurzame oplossingen begroten bij projectaanvragen. Er wordt dan bijvoorbeeld een apparaat aangeschaft dat het milieu bij onderzoek minder belast. “En bij aanbestedingen kijken we altijd of bedrijven duurzaam werken”, vertelt een enthousiaste Duijm. “We hebben in het verleden de Oxford Nanopore sequencer in huis gehaald. Dat is een mooi voorbeeld van een heel zuinig circulair systeem. Flowcells worden voor recycling teruggestuurd naar het bedrijf.”

Naturalis leert ook van hoe buren duurzaamheid oppakken. Zo is er op het Leiden Bio Science Park een team actief dat zich hiermee bezighoudt. Veel Leidse bedrijven en instellingen, waaronder Naturalis, zijn hierbij aangesloten. Daarmee is het park er natuurlijk nog lang niet qua duurzaam opereren, maar vaststaat dat er wel stappen in de goede richting worden gezet.”

Meer weten over duurzaamheid in het laboratorium?

Green Teams pathologie

Boom Bewust

Greening science, what is in for you? 2024, Florijn Dekkers

Green labs NL en het LEAF project

Internationale prijs voor Green Labs NL

E-learning Green Labs NL

Green Labs NL brengt funders bij elkaar

Blijf op de hoogte en mis geen artikel

Abonneren icon.arrow--dark