Wanneer we deze zomer de kraan opendoen voor een glas water willen we ons niet druk maken over de kwaliteit van ons drinkwater en gaan we ervan uit dat onwenselijke stoffen uit het water zijn verwijderd. Partijen in de waterketen zetten zich dagelijks in om de drinkwaterkwaliteit te borgen en stoffen die de drinkwaterkwaliteit kunnen aantasten te weren. Daarom is het van belang dat ongewenste stoffen in een vroeg stadium gedetecteerd kunnen worden. De nieuwe norm NEN- EN 17892 voor een bepalingsmethode van PFAS in drinkwater draagt hieraan bij.
PFAS is de verzamelnaam voor een stoffengroep van per- en polyfluoralkylverbindingen. De koolstof-fluorverbindingen die in PFAS voorkomen zijn dermate sterk en stabiel dat ze biologisch moeilijk afbreekbaar zijn.
Vanwege deze bijzondere eigenschappen zijn PFAS water-, vuil- en vetafstotend en bestand tegen hoge temperaturen en worden daarom veel gebruikt in industriële toepassingen en consumentenproducten. Denk aan de antiaanbaklaag in pannen, waterkerende regenkleding of brandblusschuim. Als gevolg van deze toepassingen zijn de forever chemicals nu alomtegenwoordig als vervuiling in mens en milieu.
De toxische eigenschappen van PFAS kunnen schadelijke effecten hebben op het immuunsysteem en mogelijk leiden tot leverschade, schildklierziekte en kanker. Of PFAS daadwerkelijk negatieve gezondheidseffecten geven, hangt onder andere af van de hoeveelheid die mensen ervan binnen krijgen over de tijd.
Onderzoek heeft aangetoond dat PFAS in de waterketen terecht kan komen bij de productie, het gebruik of de afvoer van PFAS-houdende producten van consumenten, de landbouw of de industrie. Om die reden is het van belang om de kwaliteit van het drinkwater continu te monitoren en bij potentiële aanwezigheid van PFAS tijdig maatregelen te treffen en negatieve consequenties te vermijden. Omdat er een grote hoeveelheid PFAS-soorten bestaan – de OESO heeft 4700 PFAS geregistreerd – wordt er hard gewerkt om geschikte, gestandaardiseerde bepalingsmethoden te ontwikkelen die PFAS kunnen identificeren.
In 2024 is een nieuwe Europese norm voor een analysemethode van PFAS in drinkwater gepubliceerd, met als titel NEN-EN 17892:2024 en, Water quality – Determination of selected per- and polyfluoroalkyl substances in drinking water – Method using liquid chromatography/tandem-mass spectrometry (LC-MS/MS).
Vertaald NL: Waterkwaliteit – Bepaling van geselecteerde per- en polyfluoralkylstoffen in drinkwater – Methode met behulp van vloeistofchromatografie/tandem-massaspectrometrie (LC-MS/MS)
Deze norm maakt het mogelijk voor laboratoria om de aanwezigheid van PFAS in een vroeg stadium te detecteren. De methode is in eerste instantie ontwikkeld voor de detectie van PFAS in ongefilterd drinkwater. De toepasbaarheid van de methode op andere soorten water, zoals zoet water (bijvoorbeeld grondwater en oppervlaktewater) of gezuiverd afvalwater, kan per geval worden beoordeeld. De geselecteerde set stoffen die met deze methode kan worden bepaald, is representatief voor een grote verscheidenheid aan PFAS.
De analysetechnieken om PFAS te meten verbeteren continu en met nieuwe technieken kunnen zeer kleine hoeveelheden met grote nauwkeurigheid worden gemeten. De nieuwe norm biedt handvaten voor het monitoren, beheren en handhaven van de drinkwaterkwaliteit. Nederlandse experts van de normcommissie Organische Parameters hebben een actieve bijdrage geleverd aan de ontwikkeling van NEN-EN 17892 via hun deelname aan Europese normontwikkelingstrajecten bij CEN. Hierdoor is de toepasbaarheid en het draagvlak voor de Nederlandse partijen in de waterketen geborgd.
De ontwikkelingen volgen zich snel op en er wordt hard gewerkt om PFAS uit het milieu te weren. De Nederlandse Drinkwaterwet en de Europese Drinkwaterrichtlijn stellen een grenswaarde van 0,10 µg/l voor de som van 20 geselecteerde PFAS. Dit moet ervoor zorgen dat het drinkwater veilig is voor menselijke consumptie. Actieve inzet van Nederlandse belanghebbenden in de waterketen blijft van belang om gezamenlijk te komen tot breed gedragen normen die de kwaliteit van het drinkwater voor nu en in de toekomst verbeteren.
De publicatie van NEN-EN 17892 is een nieuwe stap in de ontwikkeling van een normenstelsel op het gebied van PFAS. Er zijn ook andere normdocumenten gepubliceerd en in ontwikkeling op het gebied van PFAS, waaronder:
