Sinds de coronapandemie kent iedereen het begrip PCR-test. De Polymerase Chain Reaction is een uiterst gevoelige en specifieke biochemische reactie om zeer kleine hoeveelheden DNA aan te kunnen tonen. Dit is zowel de kracht als de zwakte van deze methode. Want wie kent er niet iemand uit zijn omgeving die positief is getest op SARS-CoV-2 maar geen symptomen had? Of iemand die negatief is getest maar alle symptomen van corona had? Of iemand die meerdere keren is getest en afwisselende positieve en negatieve uitslagen kreeg. Deze voorbeelden uit de praktijk maken duidelijk dat kwaliteitscontrole van PCR-testen uiterst serieus genomen dient te worden.

In Nederland wordt een laboratorium door het RIVM aangewezen als bekwaam corona testlaboratorium als het een aantal bekende monsters als correct negatief en correct positief heeft getest. Maar wat als deze proficiency panel testen op een ander PCR-apparaat, ook wel thermocycler genaamd, worden herhaald, door een andere analist, op een andere dag, in andere buisjes, met een nieuwe batch reagentia? Zijn de testuitslagen dan nog steeds hetzelfde? Hopelijk wel, maar de praktijk laat wat anders zien.

Met interne controles is het mogelijk te controleren op variaties in het testproces en de kwaliteit te beheren. Als deze positief zijn wordt de analyse als succesvol beschouwd en het resultaat betrouwbaar geacht. Maar wat als de positieve controle iets minder positief is en het testresultaat nog minder positief is of zelfs negatief? Is dat negatieve resultaat werkelijk negatief of vals negatief? En is het test resultaat dan nog betrouwbaar? En als het testresultaat niet betrouwbaar is, waar ligt dat dan aan? De interne controles kunnen daar geen inzicht in geven. Ze zijn slechts een signaal dat er iets fout is gegaan.

Interne controles zijn een effectief middel om aan te tonen of het proces van begin tot einde correct is doorlopen. Het zijn controles aan de uitgang. Maar wat kan een laboratorium doen om aan de ingang te controleren op allerlei variabelen om zo te voorkomen dat er pas bij de uitgang wordt vastgesteld dat er iets fout is gegaan? Borg hiertoe de 6 M’s: mensen, materialen, machines, monsters, milieu en methoden en blijf die monitoren. Als deze 6M’s aan de ingang in orde zijn en tijdens het proces onder controle blijven, kan er aan de uitgang nog maar weinig fout gaan. Het zal leiden tot een afname van vals negatieve en vals positieve resultaten waardoor de betrouwbaarheid van de PCR-testen zal toenemen.

Als een laboratorium zo de kwaliteit van de PCR-testen borgt, zal het in crisissituaties toch zeer snel kwalitatief hoogstaande diagnostiek kunnen bieden, ook als er in de beginfase geen goed gevalideerde commerciële testen zijn.