Els van den Brink
Het laboratorium van Star-shl in Rotterdam beschikt sinds 2020 over een volledig vernieuwd laboratorium, waar patiëntmateriaal grotendeels automatisch wordt geanalyseerd. Dankzij een duurzaam en flexibel ontwerp kan het lab nu makkelijk inspelen op nieuwe ontwikkelingen.
Els van den Brink
In 2017 fuseerden de medische laboratoria Star-MDC in Rotterdam en SHL-groep in Etten-Leur, en vormden samen Stichting Star-shl. De organisatie doet medische diagnostiek voor de gezondheidszorg in Zuidwest-Nederland, met name laboratoriumanalyses van bloed, urine en ontlasting. Sinds de fusie zijn alle kantoorfuncties samengevoegd in het kantoor in Etten-Leur, terwijl de laboratoriumactiviteiten zijn gecentraliseerd in Rotterdam. Daarvoor was het wel noodzakelijk om het laboratorium in Rotterdam te verbouwen en tegelijkertijd grondig te vernieuwen. Na de fusie is direct gestart met de eerste brainstormsessies voor deze renovatie, in samenwerking met architecten van KuiperCompagnons. Zo kon in 2018 gestart worden met de verbouwing. Begin 2020 was het proces afgerond en kon het nieuwe lab in zijn geheel worden gebruikt.
Wie het nieuwe laboratorium van Star-shl nu binnenloopt, ziet in eerste instantie vooral een indrukwekkend staaltje laboratoriumtechniek en automatisering. Bij de verbouwing is namelijk ook bijna alle apparatuur vernieuwd en grotendeels geautomatiseerd. “We zijn een generatie opgeschoven in laboratoriumtechniek”, vertelt Gerard Scheiberlich, afdelingshoofd relatiemanagement en zakelijk bij Star-shl, die als projectmanager de verbouwing heeft gecoördineerd.
Centraal in dit systeem is de lopende band, waarover alle buizen met patiëntmateriaal het laboratorium door bewegen. Al deze buizen, zo’n twintig- tot achtentwintigduizend per dag, komen in kratten binnen. Na het scannen van alle barcodes worden de buizen in rekken op stations gezet, waar de buizen door een robot één voor één op de lopende band worden geplaatst. Achter elkaar bewegen ze vervolgens naar de verschillende analyse-apparaten, waar de uiteindelijke metingen worden gedaan.
“Meer daglicht op de plekken waar veel mensen aan het werk zijn”Gerard Scheiberlich, afdelingshoofd relatiemanagement en zakelijk bij Star-shl
Alles in het lab is berekend op grote aantallen. Zo staan er aan het begin van de lopende band vier units voor klinisch chemische analyses, elk bestaande uit drie vergelijkbare apparaten. “Zo hebben we altijd voldoende apparatuur beschikbaar, zelfs als een deel ervan tijdelijk is uitgeschakeld vanwege onderhoud”, zegt Scheiberlich.
Verderop is de microbiologische analyse-unit. Hier worden monsters automatisch geënt op een kweekplaat. Een robot schuift de plaat in een stoof en maakt achteraf een foto van het resultaat. Alleen als er op de foto inderdaad een infectie te zien is, gaan labmedewerkers handmatig aan de slag om dit verder te analyseren in een vervolgkweek. Als alle analysestations zijn gepasseerd, eindigt de lopende band bij een grote koelunit. Zelfs die werkt volautomatisch, vertelt Scheiberlich. “De monsters worden automatisch hierin geplaatst, en het systeem houdt zelf bij welke monsters lang genoeg zijn bewaard en weer kunnen worden weggegooid.”
Architectenbureau KuiperCompagnons heeft het laboratorium helemaal ontworpen met dit proces in gedachten. Het bedrijf begon het project met een aantal brainstormsessies. Hierbij waren ook diverse laboratoriummedewerkers uitgenodigd, die hun wensen en behoeften konden aangeven. Een van de dingen die tijdens deze sessies naar boven kwam, was het idee om er één grote labruimte van te maken, en niet meer te werken met aparte ruimtes voor chemie en microbiologie, zoals gebruikelijk is in veel laboratoria. Scheiberlich legt uit: “Het voordeel hiervan is dat je elkaar veel meer tegenkomt, wat beter is voor het teamgevoel. Bovendien helpt het ook voor de uitwisselbaarheid.” Alleen voor DNA-analyses en PCR-testen, waarvoor onderdruk en/of overdruk vereist is, zijn nog wel kleine afgesloten ruimtes gecreëerd, maar door de grote ramen is er wel een optische verbinding met de rest van de werkvloer.
“Ieder lab wil natuurlijk flexibel zijn”Gerard Scheiberlich, afdelingshoofd relatiemanagement en zakelijk bij Star-shl
Bij het ontwerp is de lopende band met de bijbehorende analyse-units bewust in het midden geplaatst, met daar omheen de verschillende individuele werkplekken. Aan de ene kant gaat het om laboratoriumplekken voor handmatige analyses, aan de andere kant om computerwerkplekken. “Zo is er meer daglicht op de plekken waar veel mensen aan het werk zijn”, verklaart Rob Kanbier, architect en programmadirecteur healthcare en life sciences bij KuiperCompagnons.
Om zo’n groot geautomatiseerd laboratoriumsysteem mogelijk te maken, is er meer nodig dan alleen een grote en lichte ruimte, legt Scheiberlich uit. Zo is er op veel punten demiwater, perslucht en stikstof nodig. “Voorheen hadden we daar verschillende aparte installaties voor, verspreid over het lab, maar nu hebben we dat allemaal gecombineerd in een centraal systeem”, zegt Scheiberlich. Boven in het gebouw zijn hiervoor centrale installaties aangelegd, waar vandaan alles via buizen naar de verschillende punten wordt vervoerd. Ook is er onder het gebouw een goede afvoer aangelegd. “We hebben steeds gekozen voor oplossingen die duurzaam en toekomstbestendig zijn”, zegt Kanbier.
Een van de speerpunten van de architecten van KuiperCompagnons is een generiek ontwerp, dat zorgt voor flexibiliteit, vertelt Kanbier. “Ieder lab wil natuurlijk flexibel zijn”, zegt Scheiberlich. “Allereerst wil je natuurlijk de stand van de techniek kunnen volgen, en daarnaast wil je ook mee kunnen als de vraag groeit, zowel in kwantiteit als in kwaliteit.” Vandaar dat voorzieningen zoals elektra, internet en perslucht ruimschoots zijn aangelegd en een deel van de laboratoriumruimte nu nog relatief leeg is. Andere ruimtes zijn bewust modulair opgebouwd, zodat ze makkelijk kunnen worden aangepast. De afgelopen periode kwam dat al goed van pas in verband met de coronacrisis. Een deel van de extra ruimte kon gelijk worden ingezet voor COVID-19 PCR-testen. “Daar hoefden we nauwelijks aanpassingen voor te doen, we hebben er wat extra apparaten voor ingereden, extra medewerkers geworven en het werkrooster aangepast”, zegt Scheiberlich.
De afgelopen jaren was het een behoorlijke uitdaging om te verbouwen en ondertussen de laboratoriumwerkzaamheden gewoon te laten doorgaan. “Dat is gelukkig goed gelukt”, vertelt Scheiberlich trots. “We hebben zelfs in tussentijd een audit gehad, en dat was geen probleem.”
Ondertussen zijn hij en zijn collega’s nog steeds af en toe bezig om de laatste puntjes op de i te zetten. “Een bestaand systeem dat werkt, kun je helemaal doormeten, maar bij een compleet nieuw systeem kan dat vooraf natuurlijk niet. Het is daarom altijd spannend hoe dat uiteindelijk gaat werken.” Sommige dingen moesten gewoon eerst in de praktijk worden uitgeprobeerd. Het meeste werkt nu zoals we willen, maar op kleine punten zijn we nog bezig met de finetuning”, besluit hij.
________________________________________________
De architecten van KuiperCompagnons maken bij hun ontwerpen gebruik van de zogeheten IGLO-methodiek, dat staat voor Intelligente
Generieke Laboratorium Optimalisatie.
Hierbij worden vijf stappen onderscheiden:
● Bepaal hoe laboratoriumprocessen verlopen.
● Inventariseer wensen en behoeften van de gebruikers.
● Bepaalde de geldende veiligheids- en inperkingseisen.
● Zorg voor een slimme integratie van technische installaties, apparatuur en voorzieningen.
● Houd rekening met toekomstige laboratoriumactiviteiten.
Modulair, flexibel laboratorium voor poliovirus onderzoek
Slim gebouw maakt zorg flexibel
Nieuwbouw Result Laboratorium flexibel, toekomstbestendig en groen
