Zijn constatering van dat het vertrouwen in wetenschap en instituties daalt en de gevolgen daarvan voor onze maatschappij, is intrigerend. Heeft dat te maken met gebrek aan leiderschap in de politiek? Een gebrek aan scherpe geesten daar? Deels misschien, maar het lijkt me niet de enige oorzaak. Neem de invloed van nepnieuws op de meningsvorming in de maatschappij.
Door digitale algoritmes krijg je op social media materiaal te zien dat jouw reeds gevormde mening ondersteunt. Zelfs als deze info op ‘fake news’ is gebaseerd. Dit is echt een groeiend probleem. Hoe pak je dat aan? Censureren is een mogelijkheid, maar staat op gespannen voet met de vrijheid van meningsuiting. Ook werkt censuur juist averechts als je het vertrouwen wil vergroten.
Mogelijk kan het ‘vlindereffect’ als zelfreinigend mechanisme dienen. Ik las erover in een nieuwsbrief op LinkedIn. Het is is een theorie die door Edward Lorenz in mijn geboortejaar 1961 is gelanceerd. Door het ‘vlindereffect’ kan de kleinste verandering of onregelmatigheid uitgroeien tot een groot effect, wat enorme gevolgen kan hebben voor ‘chaotische systemen’, zoals het weer, de beurs, het dagelijks leven en ook de social media.
Maak van vele rimpeltjes een grote golf en het ware nieuws verdringt het nepnieuws. Stel dat iedere zichzelf respecterende expert – vanuit moreel plichtsgevoel – onafhankelijke en waardevolle informatie zoveel mogelijk zou delen op social media, dan zouden de algoritmes zich toch op den duur moeten gaan aanpassen in de juiste richting. Lees: het ware nieuws vaker laten zien, vaker fake news verdringen of minder prominent naar voren laten komen.
Het artikel van de ‘Food Science Babe’ op https://www.agdaily.com/ is een leuk van voorbeeld van hoe je feiten kunt laten spreken. Hier worden 10 misvattingen over ons voedsel effectief onderuit gehaald. Belangrijk is wel dat je bij het delen van die informatie als deskundige niet op jacht gaat naar zoveel mogelijk clicks of verwordt tot een ‘talk show-’ of ‘youtube’-diva. Iets wat we wereldwijd maar al te vaak hebben zien gebeuren tijdens de pandemie.
Dat verhoogt het vertrouwen in de wetenschap zeker niet. Of iedere expert in staat is haar of zijn kennis op een toegankelijke wijze te delen – ik vraag het me af. En is iedere wetenschapper wel zo altruïstisch? Willen scoren zit nu eenmaal in de menselijke aard, misschien nog wel meer bij wetenschappers. Niet voor niets zagen we zoveel nieuwe talkshowsterren stralen het afgelopen jaar.
Ondertussen heeft de digitalisering – mede door Covid19 – een vlucht genomen, ook bij de oudere generaties. De invloed van de informatievoorziening via digitale kanalen neemt alleen maar toe. Algoritmes zullen steeds geavanceerder en belangrijker worden voor alle bevolkingsgroepen. Reden te meer ze ten goede te gebruiken en ons daar actief voor in te zetten. Of het vlindereffect een oplossing biedt is de vraag, maar het is zeker de moeite waard om te proberen. En baat het niet? Schaden zal het zeker niet.
