De actualiteit van de oorlog in Oekraine maakt dat de schaarste in het belangrijke dragergas helium verder is opgelopen. Zozeer, dat er sprake is van een crisissituatie. Er is momenteel een erg groot heliumtekort, kreeg ik door van Marco Koenen van JSB. En ook Taco van der Maten van PANalytical maakt er melding van in zijn column in deze editie. Sommige bedrijven worden niet eens meer beleverd. Het edelgas is behoorlijk onmisbaar in de röntgenspectroscopie voor XRF. Ook is het onontbeerlijk voor het koelen van magneten in NMR, nucleaire magnetische resonantie voor niet-ingewijden. De tekorten zijn verergerd door de oorlog in Oekraïne die de aardgastoevoer in de war heeft geschopt. Aardgas is een belangrijke bron voor de heliumwinning. Nu er onder meer weer meer kolen gestookt wordt, vloeit er domweg minder aardgas door de leidingen en wordt er (nog) minder helium afgeroomd.
Ook de heliumprijs stijgt natuurlijk mee. Het heeft ertoe geleid dat steeds meer labs op zoek gaan naar alternatieven. Als draaggas voor gaschromatografie en massaspectrometrie zijn er prima alternatieven voorhanden, zoals u weet. In de gaschromatografie kan er gebruik gemaakt worden van waterstofgas of stikstofgas als dragergas. Voordeel is dat deze gassen in de meeste labs sowieso voorradig zijn. Waterstofgas als dragergas kan de productie flink verhogen; stikstof is een optie als de pieken genoeg resolutie bieden. Bij gebruik van een kortere, nauwere kolom geeft stikstof vergelijkbare resultaten als helium, al vergt dit uiteraard wel aanpassingen aan het systeem.
Veel GC-methoden lenen zich voor de overstap naar stikstof, lees ik in een paper dat JSB gedeeld heeft. Er zijn geen veiligheidsissues en het is geschikt voor routinematige analyses (bij voldoende resolutie). Het heeft als voordeel dat het inerter is dan waterstofgas dat bij bepaalde kolomtypes met bestanddelen kan reageren. Maar er zijn volgens deze paper ook issues, zoals een lagere resolutie bij hoge flows en ongeschiktheid voor sommige GC-detectoren. Wie over wil stappen op waterstofgas, is gelukkig geen pionier. Waterstofgeneratoren zijn al jaren op de markt, bewezen veilig en ze leveren erg zuivere H2 af. Er is ervaring voor diverse types GC-detectoren en de chromatografische scheiding wordt er zelfs beter door, het is net zo snel, maar een dikke kans dat de analyse tegen lagere kosten kan. Of er nu gekozen wordt voor stikstof of waterstof, instrumentatie moet in beide gevallen technisch aangepast worden; dat zal menig lab er ook van weerhouden ‘even’ over te stappen. Het goede nieuws is dat de overstap redelijk naadloos is, mits de integratie van software en hardware wordt ontzorgd. De heliumtekorten zijn niets nieuws, het probleem wordt alleen maar groter en niets wijst erop dat dit in de toekomst beter wordt. En het gas zal vermoedelijk nog duurder worden. Overstappen als het kan, en niet wachten tot de nood nog hoger, tot de nood nog hoger wordt, zou mijn advies zijn. Of in elk geval, oriënteer u op de mogelijkheden. Dat kost niets…maar levert op termijn wellicht een interessante besparing op. En belangrijker nog: u koopt continuïteit.
