Hans van Eerden | Fotografie: eLabNext
Softwaresystemen als LIMS (laboratorium-informatiemanagementsysteem) en ELN (elektronisch labjournaal) verrijken de mogelijkheden om labs te digitaliseren. Die noodzaak wordt breed gevoeld in de labwereld, signaleert Margriet Mestemaker van eLabNext, inhakend op de toegevoegde waarde en actualiteiten als data-integriteit, dataveiligheid en AI ofwel kunstmatige intelligentie.
Hans van Eerden | Fotografie: eLabNext
De mogelijkheden om laboratoria te digitaliseren nemen gestaag toe, met steeds meer functionaliteit in softwaresystemen, aldus Margriet Mestemaker, accountmanager Benelux bij eLabNext. LIMS en ELN worden beiden voor deze digitalisering gebruikt, al ziet ze wel verschillen. “Een laboratorium-informatiemanagementsysteem is vaak ‘stug’, vastgelegd voor een bepaald labproces met veel functionaliteit en weinig flexibiliteit. Een elektronisch labjournaal biedt juist veel flexibiliteit en mogelijkheden voor koppelingen met andere systemen, om een passende oplossing te customizen. Dat is volgens mij de toekomst van labdigitalisering.”
Het ‘paperless lab’ is echter nog geen gemeengoed, volgens Mestemaker. “Iedereen gebruikt een smartphone en heeft geproefd van de digitale mogelijkheden. De labsector draait echter op structuur en routine en blijft daarom nog te vaak hangen bij papier. Labs die alles nog op papier doen zie ik niet veel meer, maar de huidige automatiseringsoplossingen zijn vooral hapsnap ingevoerd. Men zoekt nog naar één centrale plek waar de complete labworkflow digitaal is georganiseerd.” De labwereld wil dus één oplossing waar alles samenkomt, van inventarisbeheer, analyseplanning en dataverzameling tot kwaliteitscontrole en communicatie over de resultaten.
“De labsector blijft nog te vaak hangen bij papier”Margriet Mestemaker van eLabNext
De uitdaging hierbij is dat de overstap naar een ELN- of LIMS-systeem meestal een verandering vergt. “Men zit dan nog vast aan een bepaalde werkwijze en eigen workflow: ‘We deden het altijd zo’. Daarom is het verstandig om met een open blik te kijken hoe men de workflow zo kan aanpassen dat het logisch past bij het nieuwe systeem. Ik zie vaak dat iemand in een trial met een nieuw systeem ervaart dat de bestaande manier van werken toch niet de meest praktische is.”
Natuurlijk is er behoefte om meer labhandelingen te automatiseren, maar zeker zo belangrijk is de compliance: zorgen dat die handelingen volgens de voorschriften worden verricht. Traceability is hier het sleutelbegrip, voor procesbeheersing, kwaliteitscontroles en toelatingsprocedures voor bijvoorbeeld een nieuw medicijn. Alles moet worden gelogd en navolgbaar zijn bij audits. Dat vraagt om vaste templates, gestructureerde workflows en borging van data-integriteit, aldus Mestemaker. Een digitaal hulpmiddel waarnaar steeds meer vraag komt is ‘witness signing’: het zetten van een digitale handtekening door een expert of toezichthouder, bijvoorbeeld voor akkoord op een protocol of afsluiting van een experiment, waarmee de data dan zijn vastgelegd. “Dit wordt tegenwoordig voor alle aspecten van het labproces gevraagd. Het beperkt bijvoorbeeld de vrijheid om af te wijken van de workflow en maakt datamassage een stuk lastiger.”
Over data gesproken: zorgen over dataveiligheid leven breed in de labwereld, weet Mestemaker. Daarom zouden alle datacenters voor hosting van LIMS- en ELN-webapplicaties in de (publieke of private) cloud gecertificeerd moeten zijn voor informatiebeveiliging volgens ISO 27001. Gebruikers kunnen ook alles in eigen huis houden, op eigen servers, maar dat heeft niet haar voorkeur. “Die optie vind ik het minst veilig, omdat gebruikers dan zelf verantwoordelijk zijn voor cybersecurity, back-ups, enzovoort, terwijl dat niet hun core business is.”
“Een veelbelovende ontwikkeling, maar het heeft nog wel wat jaren nodig voordat het dagelijkse praktijk is”Margriet Mestemaker van eLabNext
Uiteindelijk draait labdigitalisering om data, en dat worden er steeds meer. Kunstmatige intelligentie (AI) komt dan in beeld om uit big data zinvolle informatie te halen. Bijvoorbeeld uit meetresultaten correlaties tussen parameters afleiden of foto’s van celculturen snel analyseren. “Dit is een veelbelovende ontwikkeling, maar het heeft nog wel een aantal jaren nodig voordat het dagelijkse praktijk is op het lab.”
Verandering kost tijd, weet Mestemaker, of het nu specifiek om de cloud of AI gaat of om automatisering en digitalisering in brede zin. “Dat is geen onwil, al is er wel sprake van enig conservatisme. Maar als voorlopers met fantastische resultaten komen, zal de rest snel volgen. Beschouw daarom positief-kritisch de workflows op je eigen lab, onderzoek de voordelen van een compleet digitaal labplatform en kijk vooral met een open blik naar labdigitalisering.”
________________________________________________
Het gebrek aan automatisering en traceability in hun researchlab voor biotechnologie was in 2010 voor twee Groningse onderzoekers aanleiding om eLabNext te starten. Ze begonnen met inventarissoftware en dat groeide uit tot een platform voor labdigitalisering: elektronisch labjournaal, inventarisbeheer- en sample-trackingsysteem, labprotocolmanager en eLab Marketplace. De marktplaats bevat apps, ook van derden, voor koppeling aan de software van eLabNext om de functionaliteit verder uit te breiden. Dankzij de flexibele opzet is de software van eLabNext ook geschikt voor gebruik buiten de biotech R&D, bijvoorbeeld in een analytisch-chemisch lab. Het bedrijf is wereldwijd actief, telt bijna vijftig medewerkers en is nu onderdeel van laboratoriumleverancier Eppendorf.
