Paneldiscussie economische barometer laboratoriummarkt

De innovatiemotor in de laboratoriumsector draaide in 2025 niet top. Bezuinigingen zetten een rem op onderzoek, start-ups zien fondsen slinken, en wie wil uitbreiden, vindt moeilijker geschikte huisvesting. Ook macro-economisch is er onzekerheid, en dat heeft zijn weerslag op het ondernemersklimaat. Grote projecten komen moeizamer van de grond, budgetten komen minder snel los of worden bevroren, en tragere besluitvorming schuift investeringen naar achteren. Het korten op innovatiefondsen heeft zijn weerslag op de laboratorium-economie.

Zo kampen universiteiten en academische ziekenhuizen met bezuinigingen, waardoor onderzoeksgroepen inkrimpen of verdwijnen en talent zelfs naar het buitenland vertrekt. Groeimarkten zijn er ook. De vraag naar automatiseringsoplossingen stijgt door tekorten aan technisch geschoolde labmensen en de wens efficiënter te gaan werken. Of deze situatie in 2026 verbetert, blijft koffiedik kijken. Het discussiepanel was het er wel over eens dat extra overheidsinvesteringen in onderzoek en ontwikkeling een oppepper aan de labmarkt kunnen geven.

Aan tafel:

Diko Strietman, algemeen directeur Baker Europe

Harald Hilbelink, verkoopdirecteur Benelux Haier Biomedical Europe

Edwin Bunte, Sales Teamleider Eppendorf Nederland

Wick Favier, Sales en service-engineer Boom

Alex Oostema, accountmanager apparatuur Boom

Michiel Godschalk, commercieel directeur Salm en Kipp

De economische staat van de laboratoria

Strietman: “Ik zie de economische situatie niet heel positief in. De investeringskraan mag wel wat verder open. We zien dat er in de farmaceutische hoek, zowel in de scale-ups als in de industrie zelf, minder ontwikkeling zit. We zien dat men in de ziekenhuizen, specifiek aan de academische kant, minder investeert in onze sector. Als er geïnvesteerd wordt, zit dat meer aan de kant van de patiënt, wat op zich ook wel logisch is. Verder zien we dat de bureaucratie enorm is toegenomen in de afgelopen jaren. Dit leidt tot veel langere processen en brengt kosten met zich mee. Dat is niet goed voor het investeringsklimaat.”

Hilbelink: “Het investeringsklimaat in nieuwe laboratoria en innovatie is in Nederland een moeizaam verhaal. Voor nieuwkomers is er te weinig stroom op het net, dus kun je je niet vestigen. En alles, net als Diko zegt, moet op papier. Dat remt de economie, ook buiten de labindustrie trouwens. Binnen Europa spant Nederland wat dit betreft de kroon; dat is gewoon niet goed.”

Godschalk: “Het huidige economische klimaat laat duidelijk te wensen over; dit is wellicht nog voorzichtig uitgedrukt. Met name de markt voor investeringsgoederen ondervindt aanzienlijke stagnatie. Bedrijven stellen het vrijgeven van budgetten uit en spreiden investeringen over een langere periode. Bovendien is het oriëntatie- en zoekproces fundamenteel veranderd ten opzichte van tien jaar geleden. Besluitvormingsprocessen vereisen nu meer goedkeuringen, waardoor het zetten van de benodigde handtekeningen aanmerkelijk is vertraagd.”

Oostema ziet ook dat projecten minder snel loskomen: “Dat is wel sectorafhankelijk. Vernieuwing gaat moeizaam inderdaad. Maar in de meer traditionele markten, als levensmiddelen en zaadveredeling, wordt zeker wel geïnvesteerd, al zijn processen trager en worden budgetten scherp in de gaten gehouden.”

Bunte: “Eppendorf is met name actief in de life sciences. Hierin zijn veel instituten overheidsgebonden en budgetafhankelijk – denk aan universiteiten, academische ziekenhuizen – en gelijkaardig. In dit segment zien we dat de investeringen in vooral de wat grotere apparatuur langer duren. De kleinere aankopen als pipetten en verbruiksgoederen gaan natuurlijk wel gewoon door. Door het gebrek aan voldoende geschoold personeel, wat op veel plekken speelt, zien we wel meer vraag komen naar automatisering. Klanten willen bijvoorbeeld een kleine pipetteerrobot aanschaffen om werknemers die veel repetitief werk doen op andere taken in te zetten. Dat is wel positief in de markt. Maar door de bank genomen zou je kunnen zeggen dat het in de life sciencesector minder voorspelbaar is geworden. Het beeld is daardoor grilliger qua investeringen.”

Dat mindere investeringsklimaat, waar komt dat nu door?

Is hier sprake van uitgestelde investeringen? Strietman: “Daar heb je deels gelijk in. Maar een rol speelt zeker dat de manier van werken op laboratoria verandert. Denk aan wat Edwin net zegt over automatisering. Denk aan het anders inrichten van processen; dat zie je bijvoorbeeld in de gezondheidszorg. Dat geeft vertraging op de lijn. En als de doorlooptijd van een project langer wordt, komen er vaker aanpassingen.” Hij geeft een voorbeeld: “het kan heel goed zijn dat de gesprekspartner met wie je vandaag de doelstelling bespreekt, over 3 jaar niet meer aan het project werkt, of dat de technologie de wens voorbijgeschoten is.”

Favier: “Heeft dat niet te maken met de onzekerheid die er is in het ondernemersklimaat? Bij een onzekere toekomst kan de klant op de rem gaan staan bij eventuele investeringen.” Denkt kort na: “Maar goed, er zijn ook mooie berichten. Goed dat bekend is geworden dat Eli Lilly naar Leiden komt, maar eerst nog zien, zeggen we dan.”

Godschalk: “De huidige onzekerheid is allesbehalve bevorderlijk. Conflicten in Oekraïne en Gaza, alsmede het onvoorspelbare beleid van Trump, genereren wereldwijd onrust. De val van het kabinet heeft geleid tot politieke instabiliteit, terwijl voorgenomen bezuinigingen op universiteiten, academische ziekenhuizen en het onderwijs eveneens bijdragen aan een ongunstig klimaat. Hierdoor zijn promovendi minder geneigd om voor Nederland te kiezen. Deze ontwikkelingen hebben verstrekkende gevolgen voor het onderzoekslandschap en het investeringsklimaat.”

R&D is toch juist de motor achter de economie?

Politici praten elkaar na dat innovatie onze toekomst bepaalt, maar het laatste kabinet gaf geen boter bij de vis op dit punt. De panelleden vinden het een gemiste kans. Bunte: “Ik vind het zelf heel zorgelijk dat de universiteiten minder geld hebben gekregen de laatste jaren. Je ziet echt afdelingen sluiten. Mensen die mooie studies hebben uitgevoerd… jaren iets hebben opgebouwd… en dan wordt de stekker er gewoon uitgetrokken. Hopelijk wordt die trend met een nieuw kabinet omgebogen.”

Hilbelink ziet hierdoor een ongelijk speelveld ontstaan: “Hoe doet Nederland het ten opzichte van bijvoorbeeld de rest van Europa? Ik zie onder meer een hele duidelijke trend in België dat daar wel groei is. Daar wordt nu wel geïnvesteerd, niet in Nederland. En ja, als dan onderzoekers hier niet aan de bak komen… die gaan het elders zoeken. Nu kun je amper een startup beginnen. Ten eerste kun je je huur niet opbrengen, ten tweede al die regels, en ten derde komt er als je pech hebt geen stroom uit de muur bij nieuwbouw, want die is er vaak niet.”

Strietman herkent dat beeld: “Dit is wat ik hoor van PhD’s. Die zeggen: ‘de ontwikkelingen gaan zo snel, we kunnen niet nog een half jaar wachten. We zitten in een ritme en willen graag verder met ons onderzoek. Globale samenwerking in wetenschappelijke projecten vraagt om een consequente aanpak. Dat zet een gezonde druk op de resultaten. En als dat in Nederland niet kan, dan doen we het ergens anders.’”

En 2026? Komt er meer investeringsruimte?

Niemand heeft een glazen bol. Er komt een nieuw kabinet aan en de wereld staat her en der in brand. Kortom: lastig voorspellen wat 2026 gaat brengen. Godschalk: “Ik denk dat het enorm afhankelijk is van macro-economische factoren waar wij geen grip op hebben. En het hangt af van het micro-economische klimaat in Nederland, zoals hoe snel er een nieuw kabinet is en of dat stappen gaat zetten om het voor het midden- en kleinbedrijf aantrekkelijker te maken weer te investeren.”

Strietman haakt in: “Trekken we de gezondheidszorg weer vlot?” Godschalk: “Het uiteindelijke resultaat is afhankelijk van vele factoren. Blijven de ontwikkelingen vergelijkbaar verlopen met eerdere perioden, dan kan het zijn dat uitgestelde investeringen alsnog worden gerealiseerd. Dit zal vooral afhangen van het toekomstige investeringsklimaat.”

Lichtpuntjes zijn er ook. Strietman ziet er wel wat. “Je ziet de vraag verschuiven naar het automatiseren van laboratoriumapparatuur. Daar kunnen wij als fabrikant wat betekenen.” Hilbelink knikt instemmend. “Het is op termijn steeds moeilijker aan personeel te komen; dit is daarvoor een oplossing, en het scheelt in personeelskosten. Natuurlijk moet je ook investeren; aan ons om het hele plaatje te schetsen, wat dat de labs oplevert.”