RFID-labels worden in een lab gescand met een mobiele scanner
Labeling op orde hebben is in laboratoria cruciaal als het gaat om veiligheid, nauwkeurigheid en naleving van wet- en regelgeving. Nieuwe technologieën zoals Radio Frequency Identification (RFID) geven labeling een slimme dimensie, terwijl internationale standaarden als GHS en CLP zorgen voor uniformiteit en veiligheid. Hoe combineer je deze ontwikkelingen tot een systeem dat processen stroomlijnt én risico’s minimaliseert?
tk1 Correcte identificatie en labeling van chemische stoffen is niet optioneel – het is een wettelijke verplichting. “Toch zien we in veel labs nog handgeschreven labels, vervaagde etiketten of incomplete informatie”, zegt Anouar Dlalat, specialist op dit gebied bij Salm en Kipp. “Dat levert risico’s op voor medewerkers én problemen bij audits.”
GHS en CLP
De wet- en regelgeving is duidelijk over waaraan labeling in laboratoria moet voldoen. Het Globally Harmonised System (GHS) en de Europese Classification, Labelling and Packaging-verordening (CLP) schrijven voor dat elk recipiënt met gevaarlijke stoffen voorzien moet zijn van duidelijke en duurzame labels met pictogrammen, H- en P-zinnen en signaalwoorden.
Volgens deze wettelijke moeten laboratoria ervoor zorgen dat etiketten volledig, correct en leesbaar zijn, en zich voorbereiden op digitale labeling. De vereisten worden steeds scherper. Concreet hebben laboratoria rekening bij het labelen met nieuwe gevarenklassen, met deadlines voor naleving die ofwel dit jaar of de komende jaren van kracht worden.
Het gaat onder meer om:
- hormoonhuishouding verstorende (endocriene) stoffen;
- persistente, bioaccumulatieve, en toxische stoffen (PBT) die langzaam afbreken, zich ophopen in organismen en giftig zijn;
- zeer persistente, zeer bioaccumulatieve stoffen (vPvB) die zeer langzaam afbrekende stoffen en sterk ophopen;
- persistente, mobiele, toxische stoffen (PMT) die lang in het milieu blijven en zich makkelijk verplaatsen in bijvoorbeeld water en giftig zijn.
“RFID biedt realtime voorraadbeheer, LIMS- of databasekoppeling en reduceert fouten”
Anouar Dlalat, Salm en Kipp
RFID-labels; dit slimme etiket combineert een klassiek label met een kleine chip en antenne
Deadlines nieuwe labelingeisen
De deadlines voor naleving worden voor nieuwe stoffen met ingang van 2025 kracht. Voor nieuwe mengsels en bestaande stoffen is dat respectievelijk mei 2026 en uiterlijk 1 november 2026. Voor bestaande mengsels ligt de deadline op uiterlijk 1 mei 2028.
Voor leesbaarheid en duurzaamheid van etiketten speelt het volgende: vanaf 1 juli 2026 grotere lettergrootte, duidelijke pictogrammen en bestendig tegen chemicaliën en extreme temperaturen. Vanaf 1 januari 2027 komen de digitale labels erbij: met QR-codes of in de vorm van fold-out labels die aanvullende veiligheidsinformatie tonen. ATP 23-updates voor specifieke stoffen, zoals ozon en lachgas, worden per 1 februari 2027 van kracht.
“RFID biedt je 1. realtime voorraadbeheer; 2. automatische koppeling met je LIMS of de database en 3. minder menselijke fouten”
Gespecialiseerde labels en smart labels
Traditionele labels kunnen onleesbaar worden door chemicaliën, oplosmiddelen of extreme temperaturen. Daarom zijn er gespecialiseerde labels ontwikkeld, zoals:
- Cryogene labels: leesbaar bij -80 °C en in vloeibare stikstof
- Autoclaveerbare labels: bestand tegen 121 °C.
- Chemisch resistente labels: blijven intact bij en na contact met agressieve zuren.
De volgende stap is RFID-technologie. Een RFID-label combineert een klassiek label met een kleine chip en antenne. Naast de visuele informatie kan het label draadloos communiceren met scanners. Aan Anouar Dlalat, de vraag waarom RFID interessant is voor het lab. Hij overlegde hiervoor met Brady, waarvan Salm en Kipp in Nederland de officiële distributeur is.
“Ik noem drie belangrijke voordelen. RFID biedt je realtime voorraadbeheer: altijd weten waar welke stof staat. Je hebt verder een automatische koppeling met je LIMS of de database: actuele veiligheidsinfo is daarmee altijd beschikbaar. En niet onbelangrijk, met RFID krijg je minder menselijke fouten. Het systeem ‘leest mee’ en signaleert mismatches.”
tk2 RFID schaalbaar op labniveau
Een veelgehoorde vraag die Dlalat krijgt, is of RFID praktisch werkt in een laboratorium, waar metalen vriezers, rekken en duizenden monsters een rol spelen. Dat is geen probleem, weet hij uit ervaring. En de technologie is zowel voor kleine als grote laboratoria inzetbaar en haalbaar.
“In kleine labs (tot ca. 200 items) zijn één tot vier antennes zijn vaak voldoende, uitlezen duurt enkele seconden. In middelgrote labs (200–1000 items) plaats je extra antennes of meerdere scanners voor een betrouwbaar en snel systeem. RFID is ook geschikt voor grootschalige opslag met duizenden monsters. Systemen kunnen 95% of meer uitleesnauwkeurigheid halen, mits goed ingericht.”
Hij concludeert dan ook: “RFID is schaalbaar – van kleine R&D-afdelingen tot grote productieomgevingen.”
Voor labs die jaarlijks tonnen uitgeven aan chemicaliën en personeel, kan RFID-labeling zich vaak binnen 1-2 jaar terugverdienen
Chemicaliënbeheer farmalab op orde
Een voorbeeld uit de praktijk illustreert waarom RFID een lab veel brengt. “Een farmaceutisch lab kampte met vervaagde etiketten in -80 °C vriezers en veel zoekgeraakte monsters. Na de overstap op chemisch resistente labels met RFID-integratie werd voorraadbeheer digitaal en foutloos. Resultaat: 40% minder fouten in monsterregistratie, kortere audittrajecten en een aanzienlijke kostenbesparing door minder verloren samples.”
Een andere case laat zien dat de voordelen zich niet beperken tot monsters. Ook bij het voorraadbeheer van chemicaliën biedt RFID grote meerwaarde: altijd een actueel overzicht van aanwezige stoffen, tijdige signalering van bijna lege flessen en efficiëntere bestellingen. Dit voorkomt verspilling en ondersteunt laboratoria in hun inkoop- en complianceprocessen.
“Voor labs die jaarlijks tonnen uitgeven aan chemicaliën en personeel, kan RFID zich vaak binnen 1–2 jaar terugverdienen”
tk3 Kosten-baten RFID-labels
RFiD is ook financieel aantrekkelijk op termijn. Natuurlijk: de overstap vraagt om initiële investeringen in hardware (scanners, antennes), software (database of LIMS-koppeling) en de labels zelf. Maar de winst zit in efficiëntie en het maken van minder fouten, wat veel kosten bespaart. “Minder verloren monsters, welk lab wil dat niet”, begint Dlalat. “Elk jaar verdwijnen er in labs monsters of samples doordat labels onleesbaar worden of zoekraken. Met RFID worden ze direct traceerbaar. RFID leidt ook tot minder fouten. Verkeerde identificatie of opslag leidt vaak tot afval of het overdoen van experimenten. Dit kost al snel duizenden euro’s per jaar.”
Digitaal traceerbaar bij audits
RFID maakt zaken snel vindbaar, een uitkomst bij audits. “Compliance-checks die normaal dagen duren, kunnen teruggebracht worden naar uren dankzij directe digitale traceerbaarheid.” Ook in bredere zin bespaart de invoering van RFID-systemen tijd. “Labmedewerkers zijn minder tijd kwijt aan zoeken en overtypen. Stel dat één FTE per jaar 10% minder tijd kwijt is aan administratieve labelingtaken, dan scheelt dat al snel €5.000–10.000 per medewerker.”
De investering betaalt zich hierdoor vlot terug. “Voor labs die jaarlijks tonnen uitgeven aan chemicaliën en personeel, kan RFID zich vaak binnen 1 tot 2 jaar terugverdienen.”
tk4 Vijf tips voor een perfecte labeling in het lab
- Gebruik labels die bestand zijn tegen jouw toepassing (bijv. vriezer, autoclaaf, chemicaliën).
- Automatiseer GHS/CLP-symbolen via de Brady CLP/GHS software
- Vermijd handgeschreven labels
- Overweeg RFID bij grote of kostbare voorraden.
- Controleer periodiek op leesbaarheid en volledigheid.
