Marjan Hammink | beeldmateriaal: Denios
Voor laboratoria is veiligheid geen optie, maar een absolute noodzaak. Dit vraagt niet alleen om investeringen in veiligheidsvoorzieningen, maar ook het trainen en bewust maken van medewerkers over de risico’s en veiligheidsvoorschriften.
Marjan Hammink | beeldmateriaal: Denios
Een veilige werkomgeving moet de hoogste prioriteit hebben voor iedereen die in het laboratorium werkt. Voor de opslag van gevaarlijke stoffen gelden de wet- en regelgeving zoals beschreven in de Europese CLP-verordening (EG) nr. 1272/2008, de PGS 15-richtlijn en de ADR-transportrichtlijnen. In deze richtlijnen staat exact omschreven hoe de verschillende stoffen opgeslagen dienen te worden.
“Zuren en logen bijvoorbeeld. Die wil je niet bij elkaar hebben.” Danny Immenga, Sales Catalogue Products bij Denios in Alphen aan den Rijn, ziet nog steeds ongelukjes gebeuren, ook al is de wetgeving en controle strenger. En dat wil de specialist in opslag van gevaarlijke stoffen en arbeidsveiligheid zoveel mogelijk voorkomen.
Er is vrijwel geen enkele laboratoriumomgeving, of dat nu in ziekenhuizen, productiebedrijven of binnen een researchafdeling is, waar niet wordt gewerkt met een flinke hoeveelheid gevaarlijke stoffen, zoals licht ontvlambare, giftige en corrosieve stoffen, plus de verschillende mengsels. Om de veiligheid van het personeel en het milieu te waarborgen moet een lab daarom de juiste opslagvoorziening voor elke stof in huis hebben. In de Publicatiereeks Gevaarlijke Stoffen 15 (PGS 15) zijn de eisen voor brandveiligheid, arbeidsveiligheid en milieuveiligheid samengevoegd.
Een van de meest voorkomende stoffen in laboratoria zijn oplosmiddelen zoals alcohol. “Dat moet adequaat opgeslagen worden, want stel je voor dat er brand uitbreekt. Verder is het belangrijk om zuren en logen apart van elkaar op te slaan, deze kunnen heel sterk reageren als ze met elkaar in contact komen,” verduidelijkt Immenga.
“Het identificeren en labelen van gevaarlijke stoffen volgens richtlijnen is ook een belangrijk aspect. Om gevaarlijke stoffen aan te duiden worden de negen bekende Globally Harmonised System of Classification and Labelling of Chemicals (GHS)-symbolen gebruikt, die zijn wereldwijd erkend. Deze symbolen zijn heel herkenbaar en brengen uniformiteit in de gevarenaanduiding. Een verplicht bijgevoegde zogeheten MSDS (Material Safety Data Sheet) geeft de gevaarsaspecten weer, inclusief regels voor het transport en etikettering op Europees niveau. Als we het over een risico-inventarisatie hebben, dan kunnen bedrijven dit zelf doen of door een externe partij laten uitvoeren.” Immenga, gespecialiseerd in deze materie, is bekend met het uitvoeren van zo’n inventarisatie.
Het grootste risico is dat stoffen kunnen ontbranden vanwege hun lage vlampunt of ontstekingstemperatuur. Om dit risico te beheersen, kan een lab verschillende voorzorgsmaatregelen nemen:
• Opslag: een goed geventileerde omgeving in een goed gesloten kast die voldoet aan de veiligheidsnormen
• Etikettering: naam, gevarenklasse, hoeveelheid en ontvangstdatum
• Persoonlijke beschermingsmiddelen: veiligheidsbrillen, handschoenen, oogdouches, nooddouches en brandwerende kleding
• Werkplek vrij van ontstekingsbronnen: met voldoende ventilatie, vermijd open vuur en ontstekingsbronnen
• Brandblusmiddelen: brandblussers en blusdekens op strategische plaatsen
• Veiligheidsinstructies: regelmatig veiligheidstrainingen en oefeningen om de veiligheidskennis van de medewerkers op peil te houden
• Beperk de hoeveelheid ontvlambare stoffen: voer overtollige stoffen veilig af conform de richtlijnen af
“We raden aan om absorptiemiddelen te gebruiken in geval van een spill. Dan worden de gevaarlijke stoffen direct opgenomen en wordt grotere schade voorkomen. Vergeet bij de oog- en nooddouches vooral niet dat die binnen 10 seconden bereikbaar moeten zijn om het leed zoveel mogelijk te beperken. Ook moet je voldoende (lauw) water binnen bereik hebben om een kwartier te kunnen spoelen. Deze zaken staan ook omschreven in de eerdergenoemde PGS15,” waarschuwt Immenga.
De brandwerendheid van een kast wordt bepaald aan de hand van de norm NEN 14470-1. In Nederland zijn de meeste brandwerende kasten 90 minuten brandwerend, waar de eis minimaal 60 minuten brandwerendheid is. De opslag van licht ontvlambare stoffen en/of CMR-stoffen (Carcinogeen, Mutageen en Reprotoxisch) die onder PGS 15 vallen dient conform PGS15 te worden opgeslagen.
Dit betekent een opslagvoorziening met een brandwerendheid van tenminste 30 minuten. In een 30 minuten brandwerende kast mogen geen spuitbussen worden opgeslagen en is de maximale opslag 150 liter. In een 90 minuten brandwerende kast is een maximale opslag van 250 liter toegestaan. Een brandwerende Asecos kast heeft zelfsluitende deuren die automatisch dichtgaan als de kast getriggerd wordt door bijvoorbeeld een brand. Er zijn twee typen veiligheidskasten beschikbaar: de klassieke, waarvan de deur direct dichtgaat als je hem loslaat en de modernere kast waarvan de deur geopend blijft.
Immenga: “Uiteraard behalve bij brand, dan trekt deze modernere kast de deur automatisch dicht.”
“Juist het voorkomen van gevaar heeft bij ons de hoogste prioriteit”Danny Immenga, Sales Catalogue Products bij Denios in Alphen aan den Rijn
Waar het in het verleden verplicht was om alle zuren, logen en licht ontvlambare stoffen in brandveilige kasten op te slaan, is dit tegenwoordig niet meer verplicht voor zuren en logen (ADR8). Deze stoffen mogen onder de 2.500 liter opgeslagen worden in stellingen met opvangcapaciteit of bovenop een opvangbak.
“Het materiaal van de opvangbak hangt af van de stof(fen) die erop worden gezet. In de basis kan uitgegaan worden dat voor zuren en logen een kunststof opvangbak wordt gebruikt. PE reageert niet of nauwelijks met de meeste zuren en logen, terwijl metaal snel wordt aangetast. Voor (licht) ontvlambare stoffen is een stalen opvangbak beter geschikt. Deze voorkomt dat bij een brand de brandende vloeistof zich verspreidt.”
Mocht er toch iets omgevallen of gemorst zijn, dan kan een Denios SpillGuard dit meteen signaleren om nóg erger te voorkomen. De schijf met een doorsnede van 110 mm detecteert betrouwbaar (gevaarlijke) lekkages en geeft 24/7 onmiddellijk een alarm. Via SMS en/of e-mail naar een smartphone, tablet en/of desktop PC. Het Denios Connect platform biedt zo een continu geborgd lekkagebeheer.
De bewezen lekkagedetector is oneindig schaalbaar en kan bijna overal worden gebruikt. In zo’n geval moeten medewerkers natuurlijk nog steeds weten welke maatregelen nodig zijn, eventueel (gespecialiseerde) hulp inschakelen en het juiste absorptiemateriaal beschikbaar hebben voor verschillende soorten chemicaliën. “Persoonlijke beschermingsmiddelen, beschermende kleding en brillen zien we als het laatste redmiddel en zijn meer een serviceproduct. Juist het voorkomen van gevaar via correcte opslag, afzuiging en andere veiligheidsmaatregelen heeft bij ons de hoogste prioriteit,” besluit Immenga.
________________________________________________
Sinds 2009 zijn de 9 GHS-Symbolen actief in de Europese Unie. Deze symbolen hebben een witte ruit met een rode rand als kenmerk:
________________________________________________
• Houd verschillende gevaarcategorieën gescheiden
• Bewaar schadelijke/irriterende en corrosieve stoffen in aparte kasten
• Voorkom reacties tussen stoffen door ze gescheiden te houden en vloeistoffen elk in hun eigen lekbak te bewaren
• Brandbare stoffen hebben een brandwerende veiligheidskast nodig van minstens 60 minuten
• Toxische stoffen kunnen ook in een veiligheidskast worden opgeslagen, met zeer toxische stoffen in een afgesloten deel van de kast
• Bewaar oxiderende stoffen in kleine hoeveelheden in flessen/potten en niet in de buurt van organische stoffen vanwege explosiegevaar
• Bestrijdingsmiddelen en sommige geneesmiddelen moeten in een afgesloten kast of ruimte worden opgeslagen, met goed sleutelbeheer
• Er mag een werkvoorraad op de werkvloer zijn, maar niet meer dan van één dag of van één batchvoorraad. Bewaar het op een veilige plek en niet in de rijroute van transportmiddelen
