Cryogene gassen worden niet alleen veelvuldig gebruikt in laboratoria maar ook in farmaceutische omgevingen, in de industriële sector en zelfs in restaurants. Het gebruik van cryogene gassen biedt een aantal unieke voordelen maar is niet geheel zonder risico’s…
Het onjuiste gebruik van cryogene gassen kan leiden tot verstikkingsrisico’s en derdegraadsbrandwonden. Stefan Suys, Product Manager Equipment & Installations voor Air Liquide’s North-West Europe Cluster, geeft tekst en uitleg. “Vloeibare stikstof – dat is het meest gebruikte cryogene gas – is geur- en smaakloos en kan wanneer het verdampt ongemerkt een ruimte vullen, waarbij de aanwezige zuurstof verdreven wordt.”
“Het is belangrijk om er rekening mee te houden dat het volume van vloeibare stikstof met een factor x680 toeneemt bij verdamping. Er kan dus al een gevaarlijke atmosfeer ontstaan als er relatief kleine hoeveelheden stikstof ontsnappen. Gasdetectoren die het zuurstofgehalte in de gaten houden – gedragen op het lichaam of geïnstalleerd in ruimtes waar cryogene gassen gebruikt worden – zijn dan ook absoluut noodzakelijk.”
Cryogene recipiënten
Cryogene gassen worden geleverd in speciaal daartoe bestemde vaatjes of in een grote opslagtank die buiten het gebouw wordt neergezet. In dat laatste geval moet de gebruiker weliswaar zelf zijn vaatjes vullen aan de tank. Air Liquide heeft een ruim aanbod aan recipiënten voor cryogene gassen beschikbaar. Het gaat zowel om hermetisch afgesloten vaatjes met drukopbouwsysteem als om traditionele vaatjes met afsluitdop. Beide varianten zijn verkrijgbaar in verschillende groottes, en zijn al dan niet uitgerust met wieltjes.
“Hermetisch afgesloten vaatjes met drukopbouwsysteem zijn bijzonder handig omdat je de cryogene vloeistof dan niet hoeft over te gieten”, stelt Stefan. “Wel is het belangrijk om erover te waken dat de druk in het vaatje niet te hoog oploopt. Als dat wel gebeurt, zal het overdrukventiel zich automatisch openen om te voorkomen dat het vaatje zou exploderen. Maar daarbij komt er een hoeveelheid gasvormige stikstof in de ruimte terecht.”
“Als de gebruiker dan zou vergeten om de kraan die de drukopbouw regelt te sluiten, zal het overdrukventiel zich telkens opnieuw openen en zal de hoeveelheid stikstof in de ruimte steeds verder toenemen. Iemand die nadien de ruimte betreedt loopt in zo’n geval een groot risico op verstikking, zeker als er geen gasdetector aanwezig zou zijn.”
“Daarnaast is het verplicht om waarschuwingssymbolen aan te brengen in de ruimtes waar met cryogene gassen wordt gewerkt. En tot slot is de aanwezigheid van een krachtig ventilatiesysteem sterk aan te raden.”
Voorkom brandwonden
Traditionele vaatjes hebben geen drukopbouwsysteem en moeten dus manueel worden overgegoten. Telkens wanneer de dop geopend wordt zal er een kleine hoeveelheid gasvormige stikstof vrijkomen, maar in normale omstandigheden zal dit niet zo snel tot problemen leiden. Desondanks is het gebruik van een gasdetector ook voor deze vaatjes noodzakelijk om de veiligheid te kunnen garanderen. En dat is niet het enige. “Als je cryogene stikstof uit een vaatje overgiet kunnen er spatten op het lichaam terechtkomen die ernstige brandwonden – mogelijk derdegraads – kunnen veroorzaken”, vervolgt Stefan. “Bovendien veroorzaakt contact met vloeibare stikstof geen pijnimpuls en wordt er dus geen duidelijk signaal door het zenuwstelsel doorgegeven.”
“Daarom is het belangrijk dat de gebruiker de nodige beschermingsmiddelen draagt. Veiligheidshandschoenen en een -bril zijn een minimumvereiste. Verder bevelen we het gebruik van een gezichtsscherm aan en is het belangrijk om gesloten schoenen te dragen en bovenkledij met lange mouwen. Zaken als veiligheidshandschoenen, veiligheidsbrillen en gezichtsschermen zijn eveneens bij Air Liquide verkrijgbaar.”
Download onze whitepaper omtrent het veilig werken met gassen in het lab!
Meer weten