Leendert van der Ent | Fotografie: Foodnote
Onderzoek naar de zouthuishouding in het lichaam aan het Amsterdam UMC moet duidelijk maken waarom een te hoge zoutconsumptie bij de een wel en bij de ander niet tot een hoge bloeddruk leidt. Hoogwaardige magnetrondestructie van de patiëntenmonsters faciliteert het onderzoek naar de effecten van zoutbuffering in weefsel.
Leendert van der Ent | Fotografie: Foodnote
Het gezondheidsadvies luidt om niet meer dan 6 gram keukenzout (natriumchloride) per dag te gebruiken. Maar de gemiddelde Nederlander krijgt dagelijks wel 9 gram natriumchloride binnen. Wat gebeurt er met dat natriumchloride in het lichaam? Lange tijd was de gedachte dat uitsluitend de nieren bepalend waren voor het optreden van hypertensie.
Zout houdt water vast, meer zout betekent dat het lichaam extracellulair – buiten de cellen – meer water vasthoudt. De nieren moeten ervoor zorgen dat het extra vocht wordt uitgeplast. Gebeurt dat niet – omdat de nieren niet goed genoeg werken – dan treedt hoge bloeddruk op. Het blijkt inmiddels complexer te liggen.
Internist-nefroloog en hoogleraar Liffert Vogt legt uit: “Behalve in de nieren kunnen zouten ook worden opgeslagen in weefsels, bijvoorbeeld in het interstitium van de huid. Bijzondere suikerachtige moleculen – glycosaminoglycanen – neutraliseren daar het zout.” Het is gebleken dat vooral mensen die na bovengemiddelde zoutconsumptie een hoge bloeddruk krijgen, veel zout in hun huid gebufferd hebben.
“Pas door het biopt te destrueren kun je alle natrium en kalium nauwkeurig meten”Arts-onderzoeker Marjet Oppelaar
Om de zouthuishouding heel nauwkeurig in kaart te brengen, volgen een groep van 24 mensen met nierproblemen en een controlegroep van 24 gezonde mensen in een Amsterdam UMC-onderzoek een dieet met afwisselend één week minder dan 3 gram zout, gevolgd door een week met minimaal 12 gram zout.
Vervolgens meten de onderzoekers de verschillen, zoals de afwijkingen in bloeddruk en de verschillen in natriumoplossing in de huid. Aanvullend vindt nog proefdieronderzoek plaats. Dat maakt het mogelijk om ook nog te meten in andere weefsels, zoals spieren en organen. Dat is bij humaan onderzoek niet mogelijk.
Arts-onderzoeker Marjet Oppelaar over het onderzoek met proefpersonen: “We willen graag weten hoe het proces van zoutbuffering in weefsels nu precies in zijn werk gaat én de absolute zoutopslag in het huidweefsel meten bij mensen met en zonder verhoogde bloeddruk als gevolg van een verhoogde zoutconsumptie. Door het nemen van huidbiopten is die zoutopslag in de huid te onderzoeken. Maar dat gaat niet zonder meer.”
Vogt vult aan: “Om ook het zout mee te nemen dat een mogelijke binding is aangegaan met negatief geladen deeltjes, moet je voor een juiste meting eerst alle elektrochemische verbindingen in het sample kapotmaken.”
“Toevoeging van waterstofperoxide blijkt wel tot volledige destructie te leiden”Arts-onderzoeker Marjet Oppelaar
Voor het onderzoek naar de effecten van zoutbuffering in weefsel op de zoutconcentratie in het bloed als reactie op hypo- en hypertonische stimuli’ gebruiken de onderzoekers een Ethos LEAN microwave. Die werd geleverd door Salm en is speciaal ontworpen voor een hoogwaardige ontsluiting in gesloten Teflon- vaatjes.
Het systeem is volledig gemaakt van roestvrijstaal met een corrosiebestendige coating voor een lange levensduur. De besturingssoftware neemt de gebruiker bij de hand en bevat een pictogramgestuurde gebruikersinterface met honderden ingebouwde methoden. Deze microwave wordt standaard geleverd met een 14-positierotor en heeft een geavanceerde temperatuurcontrole in alle vaatjes, wat een hoge ontsluitingskwaliteit garandeert.
Oppelaar: “Pas door het biopt te destrueren kun je alle natrium en kalium nauwkeurig meten: de absolute concentratie. Voordat we starten met de destructie, meten we eerst het natgewicht en vervolgens, na compleet indrogen, het drooggewicht van de samples om de waterconcentratie te kunnen terugrekenen. Zit er meer natrium en kalium in de sample dan we op basis van het berekende waterconcentraat zouden verwachten, dan is er sprake van de buffering waarin we geïnteresseerd zijn.”
Het destrueren gebeurt in mengsel van geconcentreerd salpeterzuur (65% c) met een kleine toevoeging van waterstofperoxide (30% c) in een magnetron (zie kader). “We hebben eerst metingen gedaan met alleen salteperzuur, maar dat was onvoldoende voor volledige destructie”, vertelt Oppelaar. “De toevoeging van waterstofperoxide, blijkt wel tot volledige destructie te leiden.”
“De zoutbuffering in de huid bleef buiten beschouwing”Arts-onderzoeker Marjet Oppelaar
Alles bij elkaar schetst het onderzoek een steeds nauwkeuriger beeld van waar het zout in het lichaam terechtkomt, welk effect het precies heeft en bij mensen met welke specifieke kenmerken. Vervolgonderzoeken kunnen ook tot conclusies over bloeddrukmedicijnen leiden. Vogt: “In het algemeen hebben die medicijnen een ontzoutende werking.
Hypertensiemedicijnen zijn er in veel klassen. Tot nu toe was de werking op de nieren doorslaggevend en bleef de zoutbuffering in de huid bij de beoordeling van deze medicijnen buiten beschouwing. Voortaan kunnen we ook gaan bekijken welk effect ze op de zoutbuffering in de huid hebben, door in vervolgonderzoeken aan biopten van de gebruikers van specifieke medicijnen te gaan meten.”
